Hoe is het nu met Regio Zwolle?

Niet stilgezeten

Kees Praamstra, secretaris van Regio Zwolle, is goedgeluimd. Sterker nog: hij weet niet zo goed waar hij moet beginnen, want stilgezeten heeft Regio Zwolle allerminst het afgelopen jaar.

Praamstra, roerend in zijn koffie: ‘Het gaat als een speer. We zijn niet alleen druk bezig met de uitvoering van de Regio Deal maar we werken inmiddels ook aan een onderzoek om te komen tot   een verstedelijkingsstrategie, samen met het rijk en provincies. En we hebben sinds een week of drie ook onze status als NOVI-gebied binnen.’ 

In de verstedelijkingsstrategie komen verschillende aspecten van de woonopgave samen. Want wat gebeurt er met de regio als er 40.000, 60.000 of zelfs 85.000 woningen bij komen? Het zijn vragen waar de Regio Zwolle zich nu over buigt, samen met het rijk, provincies en gemeenten. 

Praamstra: ‘We zijn nu vier varianten aan het doorrekenen, met verschillende aantallen te bouwen woningen. Stel, we bouwen 85.000 huizen. Dat is meer dan acht keer de stad Ommen, om maar een vergelijking te maken. Waar zetten we die woningen neer? Dat is echt een regionale opgave, ook omdat we bij elk scenario rekening willen houden met een blijvend aantrekkelijke leefomgeving.’
Vaak wordt bij de ontwikkeling van de regio naar Zwolle gekeken, als belangrijkste stad in de regio, geeft hij aan.

‘Dat is deels terecht, want Zwolle ervaart de meeste voor- en nadelen. Maar ook andere gemeenten, binnen en buiten de provincie Overijssel, zijn gebaat bij een betere ontsluiting van het gebied. We willen het samen doen. Daarom is bijvoorbeeld de burgemeester van Raalte voorzitter van de stuurgroep verstedelijkingsstrategie en niet de burgemeester van Zwolle. Zo betrekken we iedereen in het netwerk.’

Van lichte netwerksamenwerking naar meer structuur

Bijzonder aan de samenwerking van Regio Zwolle is dat deze uitgaat van coalitions of the willing. Met zo min mogelijk regels en formaliteiten. Geen pot geld van waaruit projecten worden gefinancierd, maar alleen meebetalen als je heil ziet in een project of initiatief. 

Toch begint Praamstra over stuurgroepen, klankbordgroepen en zelfs griffiers, die met enige regelmaat bij elkaar zitten om het te hebben over bijvoorbeeld de verstedelijkingsstrategie. Is Regio Zwolle gezwicht?

Lachend: ‘Ja, we hebben nu inderdaad iets meer structuur dan toen we begonnen. Dat komt ook omdat we een evaluatie hebben laten doen en daaruit kwam dat het in principe heel goed gaat, maar dat het niet voor iedereen duidelijk is hoe we samenwerken. Als je goed in het netwerk zit, dan weet je dat wel. Maar als je er net buiten staat, niet.’

Regio Deal zonder rechtspersoon

Dat hoeft geen probleem te zijn, geeft hij toe. Maar voor meer traditioneel georganiseerde partijen bleek het soms ingewikkeld samenwerken met Regio Zwolle.

Praamstra: ‘Met de Regio Deal bijvoorbeeld. Het is in feite een contract dat je sluit met het rijk. En het rijk vroeg zich af: met wie sluiten we die deal eigenlijk? Wij zijn namelijk geen rechtspersoon. Voor het rijk was het belangrijk dat ze wisten wie ze (formeel, red.) kunnen aanspreken op de resultaten.’

‘Uiteindelijk heeft de regiegroep zowel de gemeente Zwolle als de provincie Overijssel gemandateerd om het contract te tekenen. Met daarbij een verklaring van de andere partners dat zij daarmee instemden met kennisneming. Dat laatste was vooral ons belangrijk, want we doen het samen. In de praktijk overlegt ook de hele regiegroep – dus ook de vertegenwoordigers van de andere gemeenten en provincies, ondernemers en onderwijspartners – met het rijk, niet alleen Zwolle en Overijssel.’

Een soortgelijk obstakel was het storten van het Regio Deal-geld. Want waar moest de 22,5 miljoen euro heen? Uiteindelijk was de provincie bereid kassier te zijn. ‘Dat laat wel zien hoe sterk het netwerk is. Dat we een manier vinden om dit op te lossen en we elkaar daarin vertrouwen.’

Geen vierde bestuurslaag

Het laat zien dat de lichte samenwerking waarvoor Regio Zwolle kiest, soms min of meer gedwongen wordt tot formalisatie. Was het niet eenvoudiger om toch maar een rechtspersoon te worden?

Praamstra, stellig: ‘Nee, dat willen we niet. Dan worden we een vierde bestuurslaag. Wij geloven in lokaal, provinciaal en rijksbestuur. We willen daar niet iets tusseninzetten waar zowel provincie als gemeente last van heeft. Dat is ooit geprobeerd onder de WGR (Wet Gemeenschappelijke Regelingen, red.) en daar hebben we slechte ervaringen mee. Wat we nu hebben, is heel wendbaar. Als we willen afschalen kan dat, ik heb niemand in dienst, we werken met detacheringen. En deelnemers kunnen er in principe zo uitstappen als ze dat willen, zonder iets achter te laten.’

Dat laatste lijkt op dit moment echter nog niet aan de orde. Met 22 gemeenten, 4 provincies en verschillende andere stakeholders in het onderwijs en bedrijfsleven, is Regio Zwolle springlevend.

Het geheim van de smid

Of het succes van de samenwerking typisch is voor Regio Zwolle, of ook perspectief biedt voor andere samenwerkingsverbanden, daar is Praamstra nog niet helemaal over uit.

‘Je ziet nu dat bijvoorbeeld de Achterhoek hetzelfde aan het doen is. Ik denk dat het overval kan, maar je moet wel bepaalde omstandigheden hebben om succes te hebben. Een sfeer waarin je elkaar zaken gunt en vertrouwen hebt in elkaar.’

Hij zou andere samenwerkingsverbanden die op deze manier willen samenwerken dan ook willen meegeven om eerst goed met elkaar na te denken waarom je wilt samenwerken. En dan pas te gaan praten over het hoe. Praamstra ziet dat dit vaak in omgekeerde volgorde gebeurt.
Regio Zwolle zet de inwoners van de regio centraal. Ze gaan uit van hun daily urban system, in plaats van bestuurlijke grenzen. Zo kan het goed zijn dat iemand woont in Urk, werkt in Hattem en met schoolgaande kinderen in Zwolle. Dat zijn drie provincies, maar van die grenzen trekt de gemiddelde Nederlander zich weinig aan, aldus Praamstra.

‘Zij willen goed onderwijs en niet eindeloos in de file staan. Zo is het begonnen en daar doen we het nog steeds voor.’ Het is het ‘waarom’ van Regio Zwolle.

Oproep aan de nieuwe regering

Zo’n Regio Deal, dat smaakt naar meer, vertelt Praamstra. Maar, zoals Regio Zwolle het zelf omschrijft in een recente oproep aan het nieuwe kabinet: hoe zet je na zo’n geslaagde eerste date van een Regio Deal de relatie voort?

Vooruitlopend op dat proces doet de Regio alvast een aanbod: gebruik ons gebied als levend laboratorium. Bijvoorbeeld als het gaat om de klimaatdelta van de toekomst of leven lang leren. Of om te kijken waar wet- en regelgeving knelt. Probeer het hier uit, is de boodschap van Regio Zwolle.  Zo doen we het voor heel Nederland versneld.

Een kabinet met oog en oor voor de regio, daar hoopt Praamstra op. En hoe dat praktisch vormgegeven wordt, dat ziet hij daarna wel. Als het waarom duidelijk is, dan volgt het hoe immers ook wel. 

Praamstra, lachend, zijn koffie inmiddels koud: ‘Eigenlijk zijn we gewoon heel goed in improviseren.’